Because I could not stop for Death -
He kindly stopped for me -
The Carriage held but just Ourselves -
And Immortality.
We slowly drove - He knew no haste
And I had put away
My labor and my leisure too,
For His Civility -
We passed the School. where Children strove
At Recess - in the Ring -
We passed the Fields of Gazing Grain -
We passed the Setting Sun -
Or rather - He passed Us -
The Dews drew quivering and chill -
For only Gossamer, my Gown -
We paused before a House that seemed
A Swelling of the Ground -My Tipper - only Tulle -
The Roof was scarcely visible -
The Cornice - in the Ground -
Since then - 'tis Centuries - and yet
Feels shorter than the Day
I first surmised the Horse's Heads
Were toward Eternity -
Dit is het enige gedicht dat me bij is gebleven van Emily Dickinson, met wie ik al eerder bezig ben geweest in mijn leven. Ik heb een mooie uitgave, Collected Poems of EMILY DICKINSON, ooit nog gekregen van Geert.
Original Editions edited bij Mabel Loomis Todd and T.W. Higginson; originally published in Poems, 1890; Poems, Second Series, 1891; and Peosm, Third Series, 1896.
Deze editie is daarom van belang, omdat het de eerste uitgave van Dickinsons gedichten betreft na haar dood. Emily Dickinson leefde van 1830 tot 1886. Tijdens haar leven is maar heel weinig van haar gepubliceerd.
Haar gedichten werden gevonden in een la, alsook haar privé correspondentie. Haar zus Lavinia vernietigde al haar brieven. Er werd een poging ondernomen door Susan, de vrouw van broer Austin, om de gedichten uit te geven. Opmerkelijk is, dat zij en Lavinia alle boekjes die Emily zelf genaaid had van haar gedichten, eerst los peuterden (!). (Dit aanéén naaien is ook mooi in de film te zien.) Susan slaagde er niet in, de gedichten uit te geven, die taak werd overgenomen door anderen.
Opmerkelijk is, dat de bezorgers van de tekst mensen zijn met wie Dickinson zelf volgens de film niet blij was: Mabel Loomis Todd was de minnares van haar broer Austin, met wie Emily in onmin leefde, Zij had ronduit gekozen voor haar schoonzus Susan, toen Austin een minnares nam. (Zus Lavinia koos wel voor Mabel.) T.W. Higginson kende Emily ook, hij was haar literaire criticus, zij correspondeerde met hem. Uit de film weet ik, dat Emily het helemaal niet eens was met al zijn veranderingen die hij in haar interpunctie wilde aanbrengen.
Ook op andere punten gingen Loomis en Higginson nogal eigenmachtig te werk: zo gaven zij titels aan de gedichten die Emily zelf nooit gegeven had; de volgorde werd anders.
Links Mabel Loomis Todd, rechts Thomas Wentworth Higginson.
Uit mijn eigen boekenkast haalde ik ook nog dit boekje, met vertalingen en een inleiding door Louise van Santen:
Louise van Santen (1924-2014), met een van haar uitgaven van gedichten van Dickinson; Engelse naast Nederlandse vertaling. Het boekje is van 1986, in de tijd dat Dickinson ook nog in de theaters gespeeld werd.
En nu is er dan de film van Terence Davies, over het leven van Emily Dickinson. De lovende recensies waren er al aan voorafgegaan.
Poster.
Terence Davies heeft een naam hoog te houden, al moet ik bekennen dat ik zijn films nog niet goed ken. Beroemd zijn bijvoorbeeld zijn The long day closes, en House of Mirth.
Er wordt gezegd van deze film, dat hij niet echt een biografie is, maar meer een beschrijving van de innerlijke wereld van Emily Dickinson; zie hiervoor de prachtige Recensie in the new Yorker.
Overigens laat de film ook wel heel goed het milieu én de tijd zien waarin Emily leefde. De Amerikaanse Burgeroorlog woedde van 1861-1865, Terence Davies laat dat zien met enkele aangrijpende oorlogsfoto's.
Slag bij Gettysburg.
Het is vooral aan de moraal te merken dat we het hier hebben over de negentiende eeuw. Weliswaar is Emily Dickinson zeer modern in haar religieuze opvattingen, en ze was ook bepaald feministisch.
Hier bijvoorbeeld weigert Emily te knielen bij een gebed onder leiding van de dominee, tweede van links.
Al eerder was ze van school gestuurd omdat ze weigerde zich onder de verlosten te plaatsen. Ze was heel compromisloos.
Maar ze had wel te maken met een zeer strenge vader, die niet duldde dat zij zich zo gedroeg. Hier verzoent zij zich met zijn eis dat hij haar gehoorzaamt.
Papa weigerde ook zijn zoon toestemming te geven mee te strijden in de Burgeroorlog, al vond Austin ook zelf dat hij móest strijden. Papa kocht het af.
Emily Dickinson leefde een kluizenaarsbestaan, op het landgoed van haar ouders, Amherst (Massachusetts). Ze zegt in de film dat ze hier zeer gelukkig is, samen met haar ouders, haar zus Lavinia en broer Austin. Dat gaat maar ten dele op, want de onenigheden in de familie lopen soms hoog op. Bijvoorbeeld die over religieuze kwesties.
Emily vond steun voor haar vrije opvattingen bij een vriendin des huizes, Vryling Buffam, gespeeld door Catherine Bailey.
Als danspartner de opstandige, vrijgevochten vriendin van Lavinia en Emily. Het contact wordt verbroken als Vryling trouwt en haar opvattingen voor zichzelf gaat houden.
Echt negentiende-eeuws zijn ook de gesprekken over 'de ziel', dat doen wij niet meer.
Terence Davies schreef het scenario, en ik was enorm nieuwsgierig waar hij zijn gegevens vandaan had gehaald. Allereerst trof ik dit aan: Biografie over Dickinson, Recensie Guardian. Het gaat om het boek Lives like Loaded Guns, van Lyndall Gordon. Het betreft ook de hele nasleep van de onenigheid in de familie Dickinson na Emily's dood. De titel slaat op een gedicht van Dickinson: My life had stood - a Loaded Gun.
Lyndall Gordon schreef een biografie over Emily Dickinson en de twistappels in de familie. Zie verder de website Lyndall Gordon.
Maar er wordt nog veel meer over haar geschreven, mooie wetenschappelijke uitgaven. Zie bijvoorbeeld Dickinson in het own time, van diverse auteurs.
Emily in context, geschreven door Eliza Richards. Weer een andere invalshoek.
En ten slotte dit boek van Judith Farr.
Genoeg te lezen dus over haar leven, in allemaal prachtige boeken op wetenschappelijk niveau. In Nederland doen we het met de al genoemde Louise van Santen, die enkele bundels met vertalingen uitgaf, in 1996 een onder de titel Geheimen.
Er zijn nog een paar foto's van Emily Dickinson zelf: deze, van haar en haar zus Lavinia.
En deze van haar solo.
Er zijn wel een aantal van haar handgeschreven gedichten te vinden op internet, ik geef onderstaand.
Er is in Amherst een Emily Dickinson Museum. Op hun website kun je daar alle mogelijke literatuur vinden over Emily Dickinson.
Rechts en onder: ontroerend, haar kamertje.
In haar tijd werd Emily 'The Myth' genoemd, omdat ze nooit ergens verscheen. Bij die mythe hoorde ook het feit, dat ze zich altijd geheel in wit katoen kleedde.
Dit huis heeft ze dus haar leven niet verlaten. Toch is de film in België en ik geloof ook in Canada (vanwege de tuinen) opgenomen; het is een Belgisch-Britse co-productie.
Voor ik nu naar de plaatjes van deze prachtige film toe ga, moet ik nog iets zeggen van de hoofdrolspeelster, Cynthia Nixon. Ik herkende haar onmiddellijk van Amadeus, waarin zij het dienstmeisje speelt, dat door Salieri is aangesteld bij de Mozarts thuis om daar te spioneren. Ik geef wat plaatjes van Amadeus ter herinnering.
Links Salieri, rechts Mozart
Ze was 18 jaar toen ze deze rol speelde.
Ook is zij bekend van Sex and the City. Bij mij weer niet zozeer, ik ken die serie niet, al wist ik wel dat zij daarin een rol speelde.
De dames van Sex in the City; rechts Cynthia Nixon.
In A Quiet Passion heeft zij een prachtige rol, die zij heel overtuigend speelt. Cynthia is getrouwd met Christine Marinono.
Zo ziet ze er gewoon uit.
Hier samen met Terrence Davies
En met haar echtgenote Christine Marinoni
En nu wat plaatjes uit de film. Hij oogt eerst als een kostuumdrama, maar dat gevoel verandert wel! Al met al werd het een tamelijk heftige film voor mij.
Dominee Wadsworth op bezoek bij de zusjes Dickinson, met zijn vrouw. Emily was verliefd op hem.
Met schoonzusje Susan.
Zie dat kleine tafeltje, waaraan al die grootse gedichten geschreven zijn.
Wat niet in de film voorkomt, is Emily's werk in de tuin van haar vader. Ze had een prachtig herbarium, en zond ook dikwijls gedroogde bloemetjes mee met haar brieven.
Ook hier is weer onderzoek naar gedaan, zie dit boek: The Gardens of Emily Dickinson, van Judith Farr
Over haar kennis van planten en bloemen.
Dit is haar grafsteen, 'Called Back', staat er, in plaats van 'gestorven'.
Voor wie net zo geboeid is als ik, is hier nog een link naar een Interview met Terence Davies over de film..
Verder is de muziek buitengewoon mooi, en poëtisch, passend bij alles. Dat is de muziek van Charles Ivens, The unanswered question.
The unanswered question, Charles Ives, New York Philharmonic, Bernstein, ongeveer 6 minuten.
Muziek uit de film.
Trailer.
Twee dingen moeten mu nog van het hart:
Er zijn voor de hoofdrolspelers twee versies, die van jonge man of vrouw, en die op rijpere leeftijd. Davies laat die gezichten op een gegeven moment heel mooi in elkaar overvloeien. Prachtig!
Wat ik mis in de film, is een overzicht van de geciteerde gedichten. Zelfs had ik het prettig gevonden, als ik ze had kunnen meelezen, terwijl ze geciteerd werden. Haar taal is moeilijk (ook voor Engelstaligen), en ik probeerde de ondertitel te passen aan de Engelse woorden. Dat bleek niet mogelijk.
Ik zou ze zo graag nog eens nalezen.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten