Erasmus, over Vriendschap - lezing Herman Pleij, Trouw, 13 februari 2016

Ik hoop dat er ook een catalogus is van de expositie. Dit lijkt erop. 

Desiderius Erasmus werd geboren in 1466, 1467 of 1469. Blijkbaar heeft men als geboortejaar 1466 aangehouden, omdat 2016 het Erasmus-jaar is. Dan is hij dit jaar 550 jaar geleden geboren. Hij stierf in 1536.
Museum Gouda wijdt een interactieve tentoonstelling aan Erasmus onder de titel Ik wijk voor niemand,

Portret Erasmus door Hans Holbein

Erasmus groeide op in de buurt van Gouda, onder andere in het klooster Stein bij die plaats. 

Afgelopen zaterdag publiceerde Trouw een lezing van Herman Pleij over het thema Vriendschap bij Erasmus. Het is één van een serie van lezingen over Erasmus, die in het kader van het Erasmusjaar in Gouda gehouden worden. De lezingen zijn allemaal te beluisteren via deze HUMAN-SITE. (Op dit moment is natuurlijk alleen die van Pleij al geweest, de rest komt nog).

Vriendschap is verwant aan liefde, ze komen van dezelfde stam: amor, amicitia. Vriendschap had Erasmus heel hoog in het vaandel staan, zoals al vroeg bleek uit smachtende brieven aan zijn medebroeder Servaas Rogier uit het al genoemde klooster Stein bij Gouda. Erasmus schreef die brieven volgens het oude retorica-ideaal; hij volgde sowieso de beschavingsidealen van de klassieke oudheid. Dat smachten hoorde er eenvoudig bij. Helaas antwoordde Servaas niet één keer. Pas in 1514 vraagt hij Erasmus terug te keren naar het klooster, Erasmus zwerft dan al lang Europa door. Hij antwoordt Servaas vinnig, dat er in zijn klooster geen letterkunde is. 

Erasmus was op zoek naar de ideale Republiek der Letteren, de klassieke literatuur vertegenwoordigde voor hem de fundamentele beschaving. Hij zag die bedreigd door de Islam, die in 1529 voor de poorten van Wenen stond. 

Onder vrienden bloeide de vriendschap door het samen beoefenen van de schone letteren, het samen debatteren over theologische en andere actuele kwesties, men ging elkaar te lijf met one-liners en met humor (denk aan Erasmus' Lof der Zotheid). Vrienden zeiden elkaar waar het op stond, Erasmus vond dat je meer had aan elkaars kritiek dan aan lof. 'En: 'Je moet de hebbelijkheden van je vrienden kennen, niet haten.' Zo werkte hij aan het totstandkomen van een gedoogcultuur. Als het grootste gevaar voor ware vriendschap zag Erasmus de vleierij, ooit waarschuwde hij koning Hendrik VIII hiervoor.

 

Uiteindelijk vond hij de ultieme vriendschap bij Sir Thomas More, jurist en kanselier onder Henri VIII. Ze waren als een eeneiige tweeling. Verschrikkelijk was het voor Erasmus te horen, dat zijn vriend More in 1535 onthoofd was door Henri VIII. 

Sir Thomas More, 1478-1535, auteur van het boek Utopia.