Tonio, Een Requiemroman - A.F.Th. van der Heijden, 2011 (2013)

Hoes

Ik lees mijn boeken vaak veel later dan andere mensen. De belangrijkste reden daarvoor is dat mijn belangstelling niet altijd meteen uitgaat naar actuele boeken. Ik ben soms lange tijd verdiept in een onderwerp - Rosa Luxemburg, zie eerder blogs van mij; of de Eerste Wereldoorlog - waarmee ik in die periode bezig ben. Ik heb dan geen ruimte, trouwens ook geen behoefte om nieuw uitgekomen werken te lezen.

Misschien vind ik het ook wel prettig om te wachten tot een boek een beetje houdbaar gebleken  is; ik weet het niet precies.

Zelfportret Tonio, als Oscar Wilde; vdH stuurt deze foto naar zijn naasten bij Tonio's dood.

Wat Tonio betreft: de reacties rondom mij, + mijn eigen obsessie met de dood gaven de doorslag tóch maar dit boek van A.F.Th. van der Heijden te lezen. Terwijl ik eigenlijk niet van hem houd, en hem ooit had afgezworen. Dat kwam door Het Schervengericht, over Charles Manson, de moordenaar van Sharon Tate. Wat een breedsprakigheid in dat boek! Ik voorzag dat ik té veel moest doorploegen voordat ik bij de clue was, en legde het na tweederde weg. 

Maar nu was er al een paar jaar Tonio. De hele wereld kent het al, het is alom gelezen en geprezen; Van der Heijden ontving er de Libris-literatuurprijs, en de NS Publieksprijs voor.

Ik moet erkennen dat Adri (maar even kortweg nu) schrijven kan, en 'componeren'. Rond het vreselijke ongeval dat de jonge Van der Heijden trof, weeft de vader een dik net van herinneringen, associaties, gevoelens, gebeurtenissen. Ik vind hem nog steeds lang van stof, en kan me tegelijkertijd voorstellen dat voor hém er niets uit weggelaten kon worden. Elke snipper verleden staat in verband met het heden, met de dood van de enige zoon, het enige kind van schrijver Adri en zijn vrouw Mirjam.

Vader en zoon, jong.

De vader voelt zich mislukt als vader, omdat hij zijn kind niet tegen dit ongeval heeft kunnen beschermen; dat doet bijna pijn om te lezen. Pijn doet het ook, te lezen hoe het echtpaar steeds dichter cirkelt om de plaats waar het ongeval plaats vond. Uiteindelijk durven ze het aan daar te gaan kijken, ja zelfs de camerabeelden te gaan zien die van de botsing bewaard zijn gebleven. 

Mirjam Rotenstreich

Mooi is de functie van de naam van de Joodse moeder, Rotenstreich. Het was de bedoeling dat Tonio die als tweede naam zou dragen, maar Adri vergat hem bij de aangifte op het stadhuis te noemen. Nu maakt hij dit verzuim goed door de naam alsnog als tweede naam op de grafsteen te laten graveren.

Graf Tonio

Prachtig is het einde, als Jenny - een vriendin, die wellicht, wie weet, iets met Tonio had kunnen hebben - ten afscheid alleen maar vóór de kamerdeur van Tonio blijft staan, omdat ze de energie van de overledene nog voelt. Het is een een heel sterk einde.

Ik blijf Van der Heijden breedsprakig vinden, maar ik denk óók dat het bij hem niet anders kán: alles staat in dienst van 'dat ene' , het Requiem voor het enigst kind. 

Mijn favoriete schrijver is het zeker niet... Maar dat grote verlies heeft hij zeer indrukwekkend vormgegeven.  

A.F.Th. van der Heijden