donderdag 28 november 2013

Oorlog en Vrede - Sergei Bondartsjoek

We zijn nu al enige weken bezig met de dikke pillen Oorlog en Vrede, van Lev Tolstoi. Tot onze verrassing zagen we dat Eye Filmmuseum op 10 november jongstleden de hele dag de film zou draaien. Een oudje, van 1967. Het kwam ons niet uit erheen te gaan, maar ik heb wel meteen geprobeerd of ik de film kon huren. Dat was geen probleem, en zo zaten wij een paar avonden naar deze oude Russische film te kijken.

Vojna i mir
 
 
In Eye werd de film vertoond in het kader van de serie De Vele gezichten van de Russische film. Zie hier voor meer informatie van Eye over deze film. Met nog meer foto's.
 
De film geldt als de duurste Russische film aller tijden, zie hiervoor deze Wikipedia-site.
 
Bondartsjoek speelt zelf de rol van Pierre Bezoechov in de film.
 
Bondartsjoek, alias Bezoechov

De elite blijft dansen
 
Zo mooi als het boek is, zo eigenaardig is de film. Ondanks al het moois wat Eye daarover zegt. Jawel, het uitbeelden van de oorlog geschiedt 'prachtig' , het is of je steeds naar de mooiste schilderijen met uitgebeelde veldslagen zit te kijken. De kostuums en decors zijn met grote zorgvuldigheid vormgegeven, de licht-donkerwerking doet soms aan Rembrandt denken.
Maar de persoonlijke verhalen worden haast niet vormgegeven. Terwijl je in het boek geniet van allerlei subtiele dingen - blikken, gedachten die tegengesteld zijn aan woorden, fijnzinnige psychologie - wordt je in de film vergast op intense blikken, wolkenluchten, vervloeiende beelden. Die moeten dan alles zonder woorden zeggen. We hebben elkaar maar eens aangekeken als het weer zo ver was. Ik had soms meer het gevoel te kijken naar een 20-er jarenfilm dan naar een van de jaren zestig.
Volgens Eye vertolkt de film ook de opvattingen van Tolstoi, zoals hij die in de mond van Bezoechov legt. Maar ik herinner me van de eerste keer lezen niet, dat die teksten zo bombastisch waren, zo nadrukkelijk en haast propagandistisch. Ik vond zijn transformatie juist een van de mooiste thema's in het boek. Maar hier in de film loopt hij zo voor spot, met zijn witte hoge hoed door de gevechtslinies... En dan die verheven taal, bah. Misschien denk ik er nu bij de tweede lezing anders over, dan zal ik dat ook wel weer zeggen. 
De shots die geacht worden veel te zeggen zonder woorden duren soms secondenlang. Lekker inwrijven deze emoties, stel voor dat het publiek het niet snapt.
De film komt soms ook zeer patriottistisch over. Logisch misschien, het was in 1967 nog volop Koude Oorlog, en jazeker, de overwinning op de Fransen in 1813 gaf de Russen reden tot trots. - Maar toch, het komt zo raar over, al die nadrukkelijkheid.
 
Behalve de levensechte uitbeelding van de oorlog moet de prachtige verbeelding van het rijke leven van het begin van de 20e eeuw vermeld worden. De kostuums, kapsels en decors zijn prachtig!
Er bestaat een boek, Natasja's dans, van Orlando Figes. In deze film zien we deze dans van Natasja. Hoe komt het, dat deze adellijke jonge vrouw die dans als het ware in het bloed heeft zitten? Dat is de vraag die Figes zich in zijn boek stelt. Hier wordt hij ook beantwoord.
 
Ik ben blij dat ik de film gezien heb. Het is echt een stukje geschiedenis. Thans haast niet meer om aan te zien, dat heb ik al gezegd. Dat hoef ik gelukkig van het boek niet te zeggen, ik vind het nog steeds prachtig om te lezen. Daarover volgt later nog verslag!

Natasja Rostova
 
 

 Een deel uit de film: de terugtocht van de Fransen. De naam van Bondartsjoek wordt op YouTube niet genoemd, als bron wordt vermeld History-Historia-tube.
 
En hier de slag bij Borodino, van dezelfde bron.
 
Tenslotte hier een collage uit de film van de invasie, Borodino en de intocht in Moskou.
 
Deze tekst wordt toegevoegd (door Zappiss):
 
Geupload op 10 apr 2009
I made a collage of clips from the movie War and Peace (Voyna i mir, 1967). This shows Napoleon's advance into Russia's heartland culminating in the battle of Borodino and the capture of Moscow in September. Translation of the dialogue (sorry for the lack of subtitles):

0:51 Kutuzov: "Go along, and Christ be with you."
3:59 "Sir, if we throw in one more division, the enemy will be beaten." Napoleon: "Not yet. It's easy to make mistakes in the heat of battle. Confirm and report to me."
4:28 Napoleon: "We should send in some of the reserve. What do you think?" Officer: "Send in Claparède's division." Napoleon: "I can't send that! Send in Friant's division instead."
4:55 "Sir, the enemy's leading elements have been pushed back. Prince Bagration has been wounded."
5:02 Kutuzov: "You, go find out what has happened.
5:12 "Your grace..."
6:45 Napoleon: "There it is, at last, that holy capital. There it is, at my feet, awaiting its destiny. Strange, beautiful, majestic... But why is the city's envoy taking so long?"
7:16 "Sir, the city has been abandoned. Everyone has left."

(Hierna geeft Zappiss nog enige achtergrondinformatie.)


OPMERKELIJK:
Bij YouTube zoeken op Bondartsjoek leverde helemaal niets op. Zoeken op Napoleon, of Napoleon invasie Rusland wél. Er bestaat een History - Historia Tube, daar zijn twee van de drie hierboven genoemde films van. Maar die zeggen niet waar ze hun materiaal vandaan halen: van de film van Bondartsjoek. De genoemde Zappiss doet dat wel.

Nog een laatste opmerking: Om de feiten te leren kennen van deze verschrikkelijke oorlog heb ik ooit het boek 1812, Napoleons fatale veldtocht naar Moskou, van Adam Zamoyski gelezen. Ik wil dit boek zeker nog eens herlezen. (Al vind ik de strategieën van de diverse veldtochten echt mannenwerk. - Maar vooruit toch maar, het geheel was zeer indrukwekkend.)
Daarnaast bestaat sinds 2010 ook nog het boek Rusland tegen Napoleon (1807-1814), van Dominic Lieven. Deze Britse auteur benadrukt de Russische kant van de strijd, omdat de westerse geschiedschrijving altijd uitging van de Franse kant. De Russen waren over het algemeen veel beter voorbereid op de strijd.
Dit boek staat nog op mijn verlanglijstje.
 
 
 
 
 
 
 
 

Geen opmerkingen:

Een reactie posten